Zestawy ćwiczeń do występujących wad wymowy u dzieci objętych terapią
logopedyczną w Przedszkolu nr 58, ul. Strzegomska, Wrocław

Ćwiczymy głoski wargowo- zębowe (w, wi, f, fi):

Wyobrażamy sobie z dzieckiem, że nasza buzia jest kosiarką (szczególnie chłopcy
są zachwyceni).
Teraz kosiarka musi złapać trawę – górne zęby lekko zagryzają dolną wargę.
Kiedy kosiarka trzyma już trawę, musimy ją uruchomić.
Udajemy, że włączamy kosiarkę i zaczynamy głośno wypowiadać “wwwwwwww”.
Kiedy to się uda, przechodzimy do sylab: WA WO WU WE WI WY a następnie połączeń AWA
OWO UWU EWE IWY YWY.
Kiedy uda Wam się już ładnie i bez problemu powtarzać sylaby, możecie przejść do wyrazów
– najpierw tych, które mają głoskę (w)na początku, następnie tych, które mają ją w środku.
Z głoską (f) działamy dokładnie w identyczny sposób. Różnica jest tylko taka, że możemy
utrwalać ją także w wygłosie (czyli na końcu wyrazu, np. puf, głoski (w) nie mówimy
na końcu wyrazu, ona wtedy się ubezdźwięcznia czyli przechodzi w głoskę (f) np. rów-róf).

woda mewa rów foka szafa Alfa- Romeo :-)
wiatrak krowa mów fotel mufka
wiadro kawa puf falbanka bufka
worek kowal luf firanka krówka
wata sowa pif-paf Felek sówka
wąż nazwa cukierków fujarka alfabet

Ćwiczymy głoski tylnojęzykowe (k, ki, g, gi):

Wystarczy poprosić dziecko, by umieściło język na dnie jamy ustnej, a jego czubek przy
dolnych zębach, następnie szeroko otworzyło buzię tak, aby uniemożliwić kontakt
grzbietu języka z podniebieniem.
Kontrolując w lusterku ułożenie języka dziecko stara się powiedzieć k-k-k-k…g-g-g-g…
Mama może pomóc dziecku przytrzymując grzbiet języka na dnie jamy ustnej palcem.
Czasami może być przydatne mocne odchylenie dziecka do tyłu lub ułożenie go
w pozycji leżącej, bo wówczas masa języka samoczynnie przesuwa się ku tyłowi

pod wpływem grawitacji.

Początkowo ćwiczymy głoskę (k), zmiękczoną samogłoską (i),następnie wyrazy z głoską (k):

kielich kawa foka kłębek
kieszeń koala jabłko kubek
kij kula Mikołaj mak
kino kamień lalka pająk
kichać koń jabłko ołówek
kiełbasa kameleon bombka lejek
kiwi klej bułka bąk
kilo konwalia jajko smok

* podobnie postępujemy z wyrazami z głoską (g)

Ćwiczymy głoskę (l):

Do pojawienia się głoski „l” często wystarczy jedynie pokazanie dziecku właściwego
sposobu artykulacji.
Warto ćwiczyć przed lusterkiem, aby dziecko mając kontrolę wzrokową unosiło język
odpowiednio wysoko. W razie problemów uczulamy miejsca artykulacji dotykając wałka
dziąsłowego (wybrzuszenie za górnymi, przednimi zębami) i czubka języka np. chłodną
łyżeczką, aby uzmysłowić, które miejsca w jamie ustnej spotykają się przy realizacji tej
głoski.
Pozycja artykulacyjna do głoski l - usta uchylone -czubek języka dotyka delikatnie
do wałka dziąsłowego l-l-l-l-l…
Zwracamy uwagę na to, by język był w pozycji pionowej nie wyskakiwał pomiędzy zęby
ani też nie opadał leniwie na dno jamy ustnej.

Po wywołaniu prawidłowej głoski (l), dodajemy do niej samogłoski:
lalalalalalala lilililili
lelelelelelele lylylyly
lololololololo
*następnie wyrazy z głoską (l): las, lato, luty,lis, leń, lipiec, laska, klasa, klej, klocki itp.

Ćwiczymy głoski syczące (z, z,c, dz):

Podczas artykulacji głosek syczących, język spoczywa na dole jamy ustnej, jego czubek
lekko przylega do dolnych ząbków, a boki są lekko uniesione. Wargi są rozciągnięte, jak
podczas mówienia samogłoski „iiiiiiii”. Należy pamiętać, że ząbki są delikatnie złączone.
I taki układ musimy na początek uzyskać „na sucho” (czyli po prostu pokazać dziecku, jak
ta buzia musi być ułożona, żeby udało nam się wypowiedzieć to, nad czym pracujemy)

„Ryjki i uśmiechy”– świetne ćwiczenie, podczas którego naprzemiennie wypowiadamy
samogłoski (u)(mocno ściągamy wargi) oraz (i)(szeroko rozciągamy usta). I tak coraz
szybciej: u-i-u-i-u-i-u-i…
Dmuchamy – na świeczkę, piłeczkę, serpentynę, w bańki mydlane, na stateczki na wodzie –
podczas dmuchania język układa się właśnie w taką „rynienkę”, jaka jest nam potrzebna
do artykulacji.
Pokazujemy w szerokim uśmiechu wszystkie złączone razem ząbki i zakrywamy
je naprzemiennie ustami.
Zaczynamy od głoski (s):
Przypominamy dziecku jak musi być ułożona buzia, aby powstała głoska. Próbujemy cicho,
a potem coraz głośniej syczeć jak wąż.
Jeśli dziecko zapomina lub ma trudności z utrzymaniem języka za dolnymi zębami, możemy
użyć kawałka nitki i koralika, który zawiązany jest na jej końcu. Wkładamy dziecku nitkę
z koralikiem za dolne jedynki i prosimy aby złączyło ząbki. Jego zadaniem będzie teraz
trzymać język dokładnie tam, gdzie znajduje się w buzi koralik.
Możecie także spróbować bardzo długo wypowiadać głoskę (t). Podczas jej przedłużonej
artykulacji, usłyszycie głoskę (s).

Przechodzimy do głoski (z):

Głoska (z), różni się od poprzedniej tylko tym, że jest dźwięczna. Próbujemy ją więc
wymówić tak jak [s], ale pokazujemy dziecku dźwięczność. Najprościej położyć dłoń dziecka
na swojej krtani lub głowie – poczuje ono wtedy wibrację, a następnie spróbuje powtórzyć.
I głoska (c ):
Jeśli udało Wam się już przebrnąć przez dwie wcześniejsze głoski, to podejrzewam, że

z tą nie macie już kłopotów. Jeśli jednak się one pojawią, to spróbujcie powoli, a potem
coraz szybciej wypowiadać połączenie: [ts, ts, ts, ts] – w magiczny sposób usłyszycie [c]!

Ostatnia prosta (dz):

Głoskę [dz]w łatwy sposób można uzyskać lub „podszlifować”, wypowiadając naprzemiennie
i coraz szybciej głoski [d]– [z]
Sylaby:
SA SO SU SE SY / ASA OSO USU ESE YSY / AS OS US ES YS
ZA ZO ZU ZE ZY / AZA OZO UZU EZE YZY /
CA CO CU CE CY / ACA OCO UCU ECE YCY / AC OC UC EC YC
DZA DZO DZU DZE DZY / ADZA ODZO UDZU EDZE YDZY

Wyrazy:
sok zegar cebula dzwon
sowa zupa cud dzban
sala Zenek cegła koledzy
kosa waza kocyk pędzel
losy koza owce kukurydza
misa pyzy placek pieniądze
bus noc
los pajac
lis piec

Związki wyrazowe:
koza je owoce
cebula dla Zenka
koledzy lisa
Zdania:
Sprytny lis spotkał wesołą sowę.
Koledzy Celiny jedzą placek z owocami.

Co dalej? Możecie czytać wspólnie wierszyki (dziecko powtarza wers po rodzicu), w których
znajdziecie nagromadzone głoski syczące – wcale nie muszą to być specjalistyczne wierszyki
logopedyczne. Wystarczy dobrze przyjrzeć się wierszom Brzechwy, Tuwima i innym Waszym
ulubionym autorom. Ponadto, musicie uzbroić się w cierpliwość i przypominać dzieciom
o prawidłowej wymowie.

Ćwiczenie głosek szumiących (sz,ż,cz, dż):

Ćwiczenia:
Liczenie językiem górnych ząbków.
Oblizywanie słodkiego dżemu lub miodu z posmarowanej nim górnej wargi.
Malowanie podniebienia językiem.
Zdrapywanie czubkiem języka wafelka lub opłatka przyklejonego na wałek dziąsłowy.
Posyłanie jak najmocniejszych całusków.
Zabawa w rybkę i naśladowanie jej miny.
Kółeczko z drucika lub kartonu – tworzymy kółeczko, które przykładamy do ust tak,
aby składając się one w ryjek, zmieściły się w otworze.
Naprzemienne wypowiadanie samogłosek (u) oraz (I).

Język do góry, ząbki razem, usta w ryjek.
Kiedy to mamy gotowe, przechodzimy do ćwiczeń w kolejności: sylaby, wyrazy, zdania.
Sylaby:
SZA SZO SZU SZE SZY / ASZA OSZO USZU ESZE YSZY / ASZ OSZ USZ ESZ YSZ
RZA RZO RZU RZE RZY / ARZA ORZO URZU ERZE YRZY
CZA CZO CZU CZE CZY / ACZA OCZO UCZU ECZE YCZY / ACZ OCZ UCZ ECZ YCZ
DŻA DŻO DŻU DŻE DŻY / ADŻA ODŻO UDŻU EDŻE YDŻY /

Po opanowaniu sylab próbujemy z wyrazami (głoska na początku, w środku i na końcu wyrazu):
szopa żaba czekolada
szuflada żona czapka
szampon żuk czosnek
koszyk korzenie koczek
maszty marzenia pączek
puszka parzy bluzeczka
masz apacz
kosz miecz
busz lecz

I zdaniami:
Szara mysz nosi kosz z szyszkami.
Żaba Marzena ma męża żuka.
Czarna Czapla czeka na pączka z czekoladą.
Dżdżownica z dżokejem ćwiczy dżudo w dżungli.

Ćwiczenia głoski (r ):
wymawiaj:
tttttt, ddddd ( język jest młotem)
td,td, td, tdn,tdn,tdn ( język – pistolet)
tede-tedo-tedu ( język rozmawia w języku Ufoludka)
tda, tdo, tde, tdu ( język wykonujećwiczenia gimnastyczne)
trla, trlo, tirli, dirli – język układa rymowankę: tirli, dirli, dra rymowanka zła tirli, dirli,
dra, dru, dre kto dzis wygra – każdy wie!

Sylaby: tra,tre,tro,tru, try, atra, etre, otro, utru, ytry dra, dre, dro, dru, dry, adra,
edre, odro, udru, ydru

Wyrazy: trawa, trop, trema, trucht, tryk, atrament, utrudnienie, metr trampek,
tragedia, truskawka, trąbka, trochę, trociny, potrawa, otręby, futryna, wątroba, trud,
trudny, wytrych, piętro, 3 drapie, drewno, drogi, drut, drań, droga, drapieżnik, drążyć,
dres, dreszcz, drewniaki, drobny, drops, drozd, druk, drób, adres, biedronka, modry,
kołdra, hydrant, wydra, wiadro, zdrowy, odrobić, odrywać

Wyrażenia i zdania: drogie drewniaki, futro i wiadro, trudny trening, trasa tratwy,
odrobina drutu,
Piotr lubi potrawy z truskawek.
Katastrofą trębacza był widok cytryny.
Za kwadrans biedronka wdrapie się na drugie piętro.
Druhenki podróżowały w drewniakach.
Adres stróża zapisany został cytrynowym atramentem.

Sylaby: pra, pro,pre, pru, pry, apra, opro, epre, upru, ypry bra, bro, bre, bru, bry, abra,
obro, ebre, ubru, ybry

Wyrazy: praca, pragnienie, prezydent, próba, pryzmat, prosty, prababcia, pracownia,
praktyka, pranie, praczka, pradziadek, prasa, prawda, prawie, prawnuk, prawnuczka,
prawo, prąd, pretekst, premia, prezes, prędki, pręcik, pręgi, oprawa, odprawa,
poprawka, naprawa, wyprasować brat, brew, brodzić, bruk, bryła, brama, brawa,
bryczka, brokat, brukiew, kobra, obrus, obroża, obrączka, zebra, żebro, febra, kubrak,
żebrak, dąbrowa, obrona, wybryk, kubrak
Wyrażenia i zdania: premia brodatego prezesa, pranie brudnych ubrań, oprawa obrazów
pracownia prezentów, proszka prababci, prawnuk pradziadka Bronka,

Brat bramkarz obronił bramkę.
Bratowa wybrała na straganie brokuły.
Brunet ubrudził brązowe brwi.
Pracownik po pracy wybrał się na brydża.
Brat prędko poprawił pracę bratanka.

Sylaby: fra, fro, fre, fru, fry, afra, ofro, efre, ufru, yfry wra, wro, wre, wru, wry, awra,
owro, ewre, uwru, ywry

Wyrazy: frak, frotka, fregata, fruwać, frytki, Francuz, francuski, franciszkanin, frank,
fragment, fraza, fryga, frykas, Afryka, cyfra, refren, pofrunąć, wrak, wrogi, Wrocław,
wrotki, wrota, wróżka, wracać, wrażenie, wre, wróżba, wróżyć, wróg, gawron,
skowronek, powrót, przewracać, nawracać, powracać, powroty, powróżyć, wywróżyć,
kołowrotek
Wyrażenia i zdania: frak na wronie, frytki dla wróżki, francuska fraszka, fryzura afro,
fresk na wrotach,
Franek i Frania trudzą się na wrotkach.
Skowronek fruwa.
Do Wrocławia powróciły skowronki.
Czy gawrony i wrony fruna do Afryki?
Francuzi sprawdzaja fragmenty wraków.
Refren jest fragmentem piosenki.
Wrocław nie jest francuskim miastem.

Sylaby: kra, kre, kro, kru, kry, akra, ekre, okro, ukru, ykry gra, gre, gro, gru, gry, agra,

egre, ogro, ugru, ygry

Wyrazy: krata, krem, kram, kret, kruk, krokus, kradzież, krawat, krawiec, kreda,
kromka, kroki, krótki, kruszyć, kryć, kryształ, sekret, okruch, pokrowiec, ekran,
mikrofon, ukrop, cukrowy, pokrywka, przykry gra, granat, gruszka, grabie, grabić,
grafika, gram, gramofon, granatowy, granica, grono, gratis, groby, gród, grom, gromada,
groza, grota, groch, grudka, grupa, grymas, grypa, nagroda, tygrys, fotograf, agrafka,
agrest, ogród, ogromny, pogrom, zagroda, migrena

Wyrażenia i zdania:
krótkie kroki kreta, kram krewetek, grudka cukru w kremie, kruchy krokiet w kredensie,
skradziony graniatosłup z granitu
Krukowi za kratą było przykro.
Ogrodniczka Grażyna niesie gruszki z ogrodu.
Gruby Grek na okręcie nie krępował się fotografa.
Pewien krakowski grab grabił ogrody w krawacie.
Grupa grafików otrzymała gramofon w nagrodę za napisanie gry.
Na widok kromki grahama od razu grymaszę.

PAMIĘTAJMY!

Dziecko przyzwyczajone do mówienia „po swojemu”, potrzebuje wielu treningów i powtórzeń, dzięki którym nowy wzorzec wymowy wbije mu się w pamięć i zautomatyzuje.

Większość dzieci, które uczęszczają w Przedszkolu na terapię logopedyczną, posiadają swoje zeszyty logopedyczne, w których zapisane są indywidualne, dopasowane do dziecka ćwiczenia logopedyczne. Proszę Rodziców o ich systematyczne powtarzanie i uzupełnianie ćwiczeniami zaproponowanymi powyżej.

Życzę dużo zdrowia i do zobaczenia niebawem :-)

Ewa Krasowska
logopeda